Հեռուստատեսային նովելները հաճախ են դուրս գալիս հեռուստատեսային ձևաչափից (իրենց ֆինանսավորման ու ցուցադրման ռեժիմով, գովազդային պարտավորությամբ ու սցենարի կառուցմամբ) ու մտնում մի դաշտ, որն ավելի ազատ է, քան նույնիսկ կինոարտադրությունը:

Լավ սերիալը ինքնաբավ արտադրանք է, կինոպատմություն, պարզապես ավելի երկար, քան ֆիլմը: Իսկ երկարը լավ է, եթե պատմությունը կլանող է, սցենարի հեղինակները` խելացի, իսկ սյուժեն՝ վարպետորեն կառուցված:

Սերիալները, որոնք առաջարկում ենք դիտել, հետաքրքիր են առաջին հերթին իրենց կառուցվածքով, որը թելադրում է ոչ թե ժանրը, այլ հեղինակային հայացքը այդ ժանրին:

Դիտելիս կարող է թվալ, որ գիտես կամ կռահում ես սյուժեի հաջորդ պտույտը, բայց այդ թվացյալ իմացությունը շատ կարճ է տևում, հեղինակները միանգամից փոխում են պատմության ընթացքն ու անսպասելի մի բան մոգոնում: Եվ դու նրանց միայն շնորհակալ ես, քանի որ հեռուստապատմություն դիտելը պարզապես զվարճանք ու ժամանակի վատնում չէ, այլ մտքի լարում՝ սեփական մաշկի վրա զգալու պատմության ազդեցությունը:

Առաջինը լրտեսական թրիլեր է, երկրորդը՝ հանցագործների ու ոստիկանների հակամարտություն, իսկ երրորդը՝ ինքնակործանման եզրին կանգնած ազնվականի դրամա:

Եվ երեք պատմություններն էլ թարմ են, այդ թվում նաև իրենց պերսոնաժներով: Խաղալու համար հարուստ նյութը նույնքան կարևոր է, որքան այդ նյութը խաղալ կարողացողը: Կամ էլ՝ հակառակը…

Մեծ հաշվով, կարևորը արդյունքն է: Ոչ միայն ուզում ես դիտել այդ աշխատանքները, այլև խոսել դրանց մասին:

«Սպանելիս Եվային», Killing Eve, BBC, 2018

Սերիալի առաջին դրվագում չափազանց գեղեցիկ երիտասարդ կինը մեղմ ժպտում է սրճարանի կողքի սեղանին նստած գեղեցիկ աղջկան, որը պաղպաղակ է ուտում: Աղջիկն ու կինը կարծես լուռ ու հանգիստ երկխոսում են: Հետո կինը վեր է կենում տեղից, անցնում սրճարանով և թեթև ու հստակ շարժումով շրջում պաղպաղակի մնացորդները կոկիկ ու բարետես աղջկա վրա: Կնոջ անթերի դեմքի վրա գոհունակություն է՝ այդպես էլ է լինում… Կամ ավելի ճիշտ՝ հենց այդպես է լինում…

«Սպանելիս Եվային» անգլիական ութմասանոց սերիալը բարձր որակ, կիրք ու նուրբ հումոր է տարալուծում լրտեսական ժանրում:

Սերիալի առանցքում երկու կանանց՝ ծայրահեղ վտանգավոր, փորձառու ու խիզախ վարձու մարդասպան Վիլանելի (Ջոդի Քոմեր) ու շատ հմայիչ ու հախուռն գործակալ Եվա Փիլաստրիի (Սանդրա Օհ) կապն է:

Սա այն դեպքը չէ, երբ մեկը փախչում է, իսկ մյուսը՝ գնում նրա հետքերով: Այս երկու կանանց միջև ձգողականություն է, կապ, որը նույնքան տարօրինակ է, որքան բնական:

Լրտեսն ու հանցագործը միմյանց հետաքրքիր են, զգում են միմյանց՝ դրանից բխող զգացմունքների լայն ու հեռու գնացող հետևանքներով:

Երկու հերոսուհիները սիրում են իրենց գործն ու նաև դրանով են կապված: Վիլանելը սպանում է մանկական հաճույքով ու դաժանությամբ, կարծես հետազոտելով, թե որքան պրոֆեսիոնալ ու օրիգինալ կարող է լինել, իսկ Եվան նրան հետապնդում է ոչ պակաս կլանվածությամբ, փորձելով առաջին հերթին ինքն իրեն ապացուցել, որ բնազդային որոշումները ամենառացիոնալն են:

Եվ երկուսն էլ իրենց զգում են թերագնահատված:

Սերիալի տղամարդ հերոսներն այնքան երկրորդական ու անցողիկ են, իսկ բոլոր կանայք այնքան հյութեղ ու բազմաշերտ, որ հայտնվում է թեթև ֆեմինիստական քող (համենայնդեպս, մինչ այդ կանացի պերսոնաժները չեն եղել այդքան հետաքրքիր ու այդքան առաջնային), բայց «Սպանելիս Եվային» կինոպատմությունը բոլորովին էլ գենդերային դերերի վերադասավորման մասին չէ:

«Սպանելիս Եվային» սերիալի հեղինակը բրիտանացի երիտասարդ ռեժիսոր, սցենարիստ ու դերասան Ֆիբի Վոլլեր-Բրիջն է, որը նախնական սցենարը վերաձևել է բոլորովին նոր ելևէջներով:

Ռուսական արմատներ ունեցող մարդասպանն իր էկզոտիկ ստեղծարարությամբ ու անընդհատ կատարելագործվող սպանության հնարքներով իսկական անդունդ է, որին նայում է կորեական արմատներ ունեցող անհաջողակ գործակալ Եվան ու տեսնում, որ անդունդը նաև գրավիչ է:

Ընդհանրապես հերոսների հարաբերությունները նման են զրնգուն շղթայի, որտեղ սիրո և ատելության սահմանն անորսալի է ու շատ ամուր: Կարող ես ատել, միաժամանակ՝ հիանալ:

Դերասանուհի Սանդրա Օհը այս սերիալի գյուտն է՝ երբեմն անճոռնի շարժուձևով, ինքնահեգնանքի ահռելի պաշարով, գրիմի բացակայությամբ ու հսկայական հմայքով նա փորձում է համապատասխանել սառնասիրտ և ուրախ գեղեցկուհի Վիլանելի մակարդակին: Մտածել ու զգալ նրա պես: Հասկանալ նրան:

Եվ դա նրա մոտ շատ լավ է ստացվում: Եվան լավ լրտես է, քանի որ կարծրատիպերի (ասենք, Ջեյմս Բոնդի) հակապատկերն է ու ոչ մի հատուկ պատրաստվածություն չունի, անգամ կրակել չի սովորել:

Մի քանի սերիայի գործողությունը ծավալվում է Ռուսաստանում, և ռուսական հետքը շատ արդիական է դառնում (օրինակ, օծանելիքի միջոցով թույն տարածելը, ինչպես իրականում տեղի ունեցավ ռուս գործակալների ու «Նովիչոկ» թույնի միջոցով թունավորած Սկրիպալների դեպքում):

«Սպանելիս Եվային» սերիալը կարողանում է լրտեսական դրաման դարձնել թախծոտ կատակերգություն՝ հիանալի ու բարդ կանանց միջոցով, որոնք պարբերաբար փոխվում են դերերով (անհասկանալի է, թե ով ում է հետապնդում):

«Թղթե տուն», La Casa De Papel, Իսպանիա, 2017

Այս իսպանական սերիալն առաջին հայացքից շատ պարզ բախման կառույց է առաջարկում՝ օրինապահների ու օրինազանցների պայքար:

Կա մի խումբ, որը հանդուգն հանցագործություն է պլանավորում ու իրականացնում, իսկ մյուս խումբը, օգտագործելով պետական ողջ ռեսուրսը, փորձում է նրանց չեզոքացնել:

Իհարկե, որոշ հանցագործներ կարող են լինել շատ ավելի հմայիչ, քան ոստիկանները, ու լսարանը կսիրի նրանց, բայց «Թղթե տունը» սերիալի հեղինակ Ալեքս Փինան այնպես է անում, որ սիրում ես բոլորին, քանի որ բոլոր պերսոնաժները ստեղծված են հետաքրքիր ու ներկայացվում են անշտապ հաճույքով:

Իրեն Պրոֆեսոր անվանող, գիտունիկի կերպարանքով տղամարդը (Ալվարո Մորտ) հավաքում է տարբեր պրոֆեսիոնալ ու սիրողական մակարդակի հանցագործներին, բազմապիսի ոլորտների վարպետության դասեր անցկացնում նրանց հետ (ամենակարևորը հանրային տրամադրությունը կանխատեսելու ու օգտագործելու արվեստն է) և շռժդալից ու էքսցենտրիկ կերպով կիրառում իր գրեթե իդեալական պլանը:

Յոթ հոգով, կարմիր բանվորական զգեստով, յուրաքանչյուրը ընտրած քաղաքի անուն (Տոկիո, Մոսկվա, Բեռլին, Օսլա և այլն) ու Սալվադոր Դալիի դիմակներով, նրանք մտնում են Իսպանիայի արքայական դրամահատարան, պատանդներ վերցնում ու 11 օր պատսպարվում այնտեղ:

Նպատակը ոչ թե գողությունն է, այլ սեփական ուժերով դրամ տպելը, և հենց 2 մլրդ 400 մլն եվրո:

Իսկ ոստիկանները, հմայիչ ու փլատակների վերածված անձնական կյանք ունեցող Ռաքելի (Իցիար Ուտունյո) գլխավորությամբ, պետք է նրանց բռնեն:

Քայլ առ քայլ մենք ծանոթանում ենք հերոսներին, ու հենց թվում է, որ արդեն ծանոթ ենք, առաջ է գալիս մի նոր մանրամասն, որը անպիտան է դարձնում նախորդ իմացությունը ու միանգամից ճակատագրական շրջադարձ անում:

Սա փազլ-սերիալ է՝ կրքոտ ու ինտելեկտուալ հաշվարկներ անող հերոսներով: Եվ նրանք միշտ մի քայլ առաջ են տեսնում (ընդ որում՝ տարբեր ուղղություններով), ինչը սերիալ դիտողներին անընդհատ պահում է լարված վիճակում:

Իսկ ի՞նչ է լինելու հետո: Այդ հարցը ուրախ է հնչում «Թղթե տան» դեպքում: Ուրախանում ես, որ այդ հարցը ոչ թե նյարդայնացնում է, այլ՝ հրավիրում:

Օրինակ, տեսնել, թե ինչ ծավալ ունի մեկ միլիարդ եվրոն և որքան տեղ է այն գրավում: Կամ ինչպես է հանրային աջակցությունը օգնում վերաիմաստավորել ցանկացած պահի փող տպելու պետության մենաշնորհը: Կամ էլ՝ հետևել, թե խելառ ու շատ արագ զարգացող պերսոնաժները դեպի ուր են զարգանալու:

Սցենարը ստեղծում է խաչմերուկներ ու կամուրջներ մի պերսոնաժից դեպի մյուսը, իսկ իսպանախոս տաքարյուն կերպարները դիտումը դարձնում են առավել գրավիչ:

Այս սերիալը 2018 թվականին դարձավ ամենադիտված ոչ անգլերեն սերիալը, այն ցուցադրեց Նեթֆլիքսը:

Այն արժե դիտել հենց իսպաներեն (լուսագրերով) ու մտորել նաև հանրային դերի ու մեդիայի ուժի մասին: Երբեմն հենց մեդիան է որոշում, թե ով է մեղավոր և ով՝ անմեղ ու գլխիվայր շրջում է սևերի ու սպիտակների դիրքերը:

21-րդ դարում գողանալ պետք չէ, բավական է սեփական փողը տպել ու անգամ՝ ավելի որակով:

Պատրիկ Մելրոուզ, Patrick Melrose, Showtime (Մեծ Բրիտանիա, ԱՄՆ), 2018

Հինգ մասանոց այս սերիալի հիմքում անգլիացի գրող Էդվարդ Սենթ Օբինի հինգ վեպերն են, յուրաքանչյուր սերիային բաժին է հասել մեկ վեպ, ինչը չտեսնված շքեղություն է հեռուստատեսային արտադրանքի համար:

Չտեսնված շքեղ ու շողացող է գլխավոր հերոսի դերակատար Բենեդիկթ Քամբերբեչը, որը հինգ տարբեր ոճերի սերիաներով անցնում է որպես ասուպ:

Նա անգլիացի տոհմական արիստոկրատ է, նորաձև, թմրամոլ, արբեցող ու փխրուն անձ, որի թիկունքում հոգեբանական ու սեռական բռնության այնպիսի փունջ է, որը կարող է մարդուն միաժամանակ խենթացնել ու սրբացնել:

Պատրիկ Մելրոուզ-Քամբերբեչը ոչ մեկն է, ոչ՝ մյուսը: Նա ավելի շուտ դանդաղորեն խեղդվում է ամեն կադրում և այդ պրոցեսին հետևելը շատ տպավորիչ ու զվարճալի է:

Հումորը դրամայում ներարկելը հեղինակային դրոշմ է: Էդվարդ Սենթ Օբինը իրոնիայով է պատում իր վեպերի անգամ ամենամռայլ դրվագները, ընթերցողը ոչ թե երկար տառապում է հերոսի հետ, այլ հայտնվում խաբկանքի մեջ՝ հեգնանքի համար անհրաժեշտ հեռավորության վրա: Սա շատ անգլիական ձիրք է, հեգնվում է հենց հեգնանքը, որպեսզի ի հայտ գա իրական ողբերգությունը:

«Պատրիկ Մելրոուզի» գործողությունը կատարվում է տարբեր ժամանակներում՝ 1967-ից մինչև 2005-ը: Զուգահեռաբար փոխվում է միջավայրը, երաժշտությունը, զգեստները (բոլոր այդ տարրերը պարզապես հիանալի են), իսկ տրավմատիկ հուշերը միշտ ներկա են:

Արդյունքում, համատարած միայնություն է, որի բոլոր դրսևորումները ճկուն վարպետությամբ խաղում է Քեմբերբեչը՝ թմրանյութերի ելևէջներից ու տագնապալի մտքերից մինչև էքսցենտրիկ, նրբաճաշակ կամ փիլիսոփայական խոհեր:

Ինքնակործանման պատրաստ մարդը ողբերգական է ցանկացած իրավիճակում (ինչպես Համլետը) ու ցանկացած իրավիճակում, երբ ողբերգությունը խտանում է, ինքն իրեն հեգնում է (ինչպես Համլետը):

«Պատրիկ Մելրոուզը» բարձր որակի կինոպատմություն է, որը նման չէ ոչ մի բանի: Այն առաջարկում է իջնել անդունդի հատակը, որպեսզի շանս լինի՝ շունչ քաշելու ու հաշտվելու գեղեցիկ ու սարսափելի կյանքի հետ:

 

Նունե Հախվերդյան

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ: