2019.02.27,

Քննադատ

«Պետական թատրոնը» նույնքան անհեթեթ է, որքան «պետական լրատվամիջոցը»

author_posts/nune-hakhverdyan
Նունե Հախվերդյան
twiter

Լրագրող, արվեստի քննադատ

Վերջին օրերին տեղեկատվական առիթ ստեղծեցին թատրոնները, ավելի ճիշտ մի քանի թատրոններ, որոնք ունեն համեմատաբար փոքր թատերախմբեր, ստեղծվել են ոչ սովետական ժամանակում ու հիմա քննարկվում է նրանց լուծարելու (կրճատելու, օպտիմալացնելու, վերակազմավորելու) հարցը:

Լրատվական դաշտում սկզբից հայտնվեց լուր, թե կառավարությունը մտադիր է դադարեցնել մի քանի թատրոնների՝ Համազգային թատրոնի, Երգի թատրոնի, Կամերային երաժշտական թատրոնի և մի քանի այլ թատրոնների ու երաժշտական խմբերի ֆինանսավորումը:

Հետո այդ լուրը մեկնաբանեց մշակույթի նախարարի ժամանակավոր պաշտոնակատար Նազենի Ղարիբյանը՝ տալով տարօրինակ ու ակնհայտորեն ոչ բավարար բացատրություններ:

Մասնավորապես շեշտելով, որ օրինակ Համազգային թատրոնը «որևէ ժանրային առանձնահատկություն չունի, բացի նրանից, որ Սոս Սարգսյանի կողմից է հիմնադրված»:

Ժանրերի առանձնահատկություններից մեկը դոմինանտ լինելու տարակուսելի կապը հիմնադրի անվան հետ առաջ քաշեց հավելյալ հարցեր:

Եվ բնական է, որ նախարարի միտքը բացեց Պանդորայի արկղի պես մի տուփ, որի մեջ տարիներով զմռսված էին պետհիմնարկների (ՊՈԱԿ-ների) կարգավիճակ ունեցող ստեղծագործական կոլեկտիվների խնդիրները:

Ու թեև մշակույթի նախարարությունը ցանկացավ ուշադրությունը հրավիրել այն փաստի վրա, որ լուրը հրապարակած լրատվականը օգտագործել էր ներքին շրջանառություն ունեցող փաստաթուղթ, և իրականում տեղի է ունեցել արտահոսք, սակայն խնդիրը ավելի խորքային բացատրության կարիք ուներ:

Պետական կարգավիճակ ունեցող թատրոնները սովոր են բարեհաջող նիրհել՝ դոտացիա ստանալով ու շարունակելով լինել խաղացանկային: Այսինքն, դեռ սովետական տարիներից ընդունված էր, որ թատրոնը միաժամանակ շենք ու թատերախումբ է, և երկուսը միաժամանակ պետք է ֆինանսավորվեն ու միասին էլ պետք է ստեղծեն կայուն խաղացանկ:

Սովետական մոդելից դուրս գալու փորձերը անհաջող էին տասնամյակներ շարունակ, հիմա էլ են անհաջող, քանի որ թատերական ռեֆորմը չի կարող լինել հատվածաբար ու ընտրովի, այն պետք է փոխի անխտիր բոլոր ստեղծագործական կոլեկտիվների կառուցվածքն ու մեղմացնի կախվածությունը պետությունից: Օրինակ, սկսվի ոչ թե թատրոնների, այլ առանձին ներկայացումների ֆինանսավորումից:

Այդ մասին թատերական համայնքը խոսում է վաղուց, բայց ամեն անգամ, երբ մշակույթի նախարարների բացատրության ենք հանդիպում, ստեղծվում է տպավորություն, որ նորից զրոյական դիրքում ենք:

Եվ ամեն անգամ, նման ոչ հիմնարար բացատրությունները ստանում են պոպուլիստական հակադարձումներ. մեդիան և սոցցանցերի օգտատերերը հաճույքով օգտագործում են «մշակութային ջարդ», «մշակութային եղեռն», «ազգային արժեքների կործանում» և այլ բառակապակցություններ, քանի որ այդպես հեշտ ու էմոցիոնալ է:

Այդպես կարելի է դիպչել մետանառատիվին ու խոսել միաժամանակ զոհի, հայրենասերի ու արվեստասերի մշուշոտ դիրքերից:

Նիրհելը գերադասելի է արթուն վիճակից: Եվ որպես դրա հետևանք, թատրոններն իրենք չեն ուզում ընդունել, որ «պետական թատրոն» հասկացությունը վաղուց անհեթեթ է հնչում, իսկ արվեստը կարգավորող գերատեսչության ներկայացուցիչները շարունակում են նույնքան անհեթեթ բացատրություններ տալ:

Օրինակ, Նազենի Ղարիբյանը Համազգայինի մասին ասում է. «Մեր չափանիշը այն է, որ եթե թատրոնը պետք է մնա ամբողջությամբ պետական դոտացիայի տակ, ուրեմն պետք է ունենա ժանրային առանձնահատկություն»:

Այսինքն, թեման բացողը, բացատրողն ու ապագան ուրվագծողը այս դեպքում ընտրում է մի բացատրություն, որը կիսատ է և խուսափողական  (թատերական ժանրերը թատրոն-պետություն հարաբերություններից դուրս են, ի վերջո, չկան լավ ու վատ ժանրեր, կան լավ ու վատ ներկայացումներ):

Նույնքան կիսատ ու վերամբարձ են նաև մեկնաբանությունները, քանի որ ցանկացած թատրոն իր դիրքերից է մեկնաբանում, իսկ ցանկացած օգտատեր՝ շարունակում էմոցիանալ շղթան, առանց ընդունելու, որ պետությունը վաղուց պետք է ունենա թատրոնները ապապետականացնելու ավելի հիմնովին փաստարկներ ու ծրագրեր:

Եվ քանի դեռ կառավարությունը պատրաստ չէ հիմնավոր բացատրել թատրոնների անցումը պետականից դեպի ոչ պետական, հենց պաշտոնյաներն են ստեղծելու լրատվական քաոս, որտեղ ամեն ոք իր անհատական «ժանրային առանձնահատկություններով» խոսելու է «արվեստի հզոր ուժի» մասին և պահանջելու է իր բաժին ուշադրությունը: Արդյունքում, քաոսն ավելի անլուծելի է թվալու:

Ի վերջո, պետության նպատակը պետք է լինի պետության դերի նվազումը բոլոր ոլորտներում՝ թատրոնից մինչև մեդիա գործունեություն: Եվ առանց «պետական» պիտակի:

Նունե Հախվերդյան

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ:


Մեկնաբանել

Media.am-ի ընթերցողների մեկնաբանությունները հրապարակվում են մոդերացիայից հետո: Կոչ ենք անում մեր ընթերցողներին անանուն մեկնաբանություններ չթողնել: Միշտ հաճելի է իմանալ, թե ում հետ ես խոսում:

Media.am-ը չի հրապարակի զրպարտություն, վիրավորանք, սպառնալիք, ատելություն, կանխակալ վերաբերմունք, անպարկեշտ բառեր եւ արտահայտություններ պարունակող մեկնաբանությունները կամ անընդունելի համարվող այլ բովանդակություն:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *