Մենք սիրում ենք, երբ տարբեր մակարդակներում հայերին ու Հայաստանը գովում են,  հիանում ու հիշատակում հայկականության հետ առնչվող որևէ նշան (տեղանուն, ազգանուն, հինավուրց հետք):

Եվ միաժամանակ՝ չափազանց լուրջ ու սուր ընդունում ենք ցանկացած անհաճո խոսք՝ նետված հայկականության սիմվոլների հավաքածուի վրա:

Սա հայելային ինքնագնահատման մոդել է, երբ քեզ հարգելու համար առաջին հերթին արտացոլք ես փնտրում: Եթե գտար, ուրեմն գոյություն ունես ու արժանի ես հարգանքի:

Հոգեբանության տեսակետից՝ սա շատ խոցելի մոդել է, քանի որ ներքին հարմոնիան ստորադասվում է արտաքին ազդակներին (քեզ պիտի ասեն, ինչպիսին ես դու, ինքդ չես կողմնորոշվում):

Տոտալ մեդիայի պայմաններում, երբ անընդհատ ռմբակոծվում ենք տարբեր քարոզչական ու գովազդային զինամթերքով, ինքնապաշտպանվելու համար հայելային մոդելն անպիտան է: Ոչ միայն անհատը, այլև հանրային լայն շերտերը կարող են մանիպուլյացիայի զոհ դառնալ, եթե չկարողանան ապակոդավորել մեդիայից ստացված ազդակները:

Մեդիան հայելի է, որն օգնում է ավելի շուտ հասկանալ ոչ թե դրա մեջ նայողին, այլ՝ հայելու տրամաբանությունը:

Հայաստանի ու Եվրոպական Միություն համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի ստորագրումը, որը տեղի ունեցավ 2017 թվականի նոյեմբերի 24-ին, դարձավ առիթ՝ հանրային տարբեր մակարդակներում խոսելու պրոպագանդայի ու մեծ հաշվով՝ դրան պատրաստ չլինելու մասին:

Ռուսաստանի НТВ ալիքի եթերում ծավալված քննարկման ընթացքում Հայաստանը նույնացվեց «ման եկող» կնոջ հետ, որին չեն բավարարում օրինական ամուսնու (նկատի ունեն՝ Ռուսաստանի) հետ հարաբերությունները և արդյունքում կին-Հայաստանը որոշում է իրեն սիրեկան գտնել (ի դեմս՝ Եվրոպայի):

Այս թատերականացված (գրեթե անեկդոտիկ) համեմատությունը ցավագին ընդունվեց Հայաստանում: Թե՛ սոցցանցերում, թե՛ լրատվամիջոցներում եղան սրտնեղած ու բարկացած արձագանքներ: Առաջացավ հակակրանք ու փորձ հասկանալու այդ համեմատության իմաստն ու պատասխանելու ձևաչափերը:

Քննարկվեց  նաև Հայաստանի սեռը, գենդերային կողմոնորոշումը, ընտանեկան կյանքը: Նաև ամուսին-Ռուսաստանի դերը, գենդերն ու ամուսնական պարտականությունների շրջանակը:

Սա նման էր ծուղակի, որտեղ հայտնվելը հաճելի չէր, քանի որ նույն ոճով, բառապաշարով և ալեգորիաներով պատասխանելը արդյունք չի տալիս:

Մենք գործ ունենք մաքուր ու պարզունակ պրոպագանդայի հետ: Եվ պետք չէ չմոռանալ, որ պրոպագանդան միակողմանի գործող երևույթ է: Այն չի ենթադրում արձագանք, պատասխան, երկխոսություն, դիսկուրս:

Եվ միամտություն է կարծել, որ ռուսական վիրտուոզ աշխատող պրոպագանդիստներին կարելի է պատասխանել տրամաբանությամբ:

Օրինակ, հիշեցնել, որ Հայաստանը Ռուսաստանի ռազմավարական դաշնակիցն է և միաժամանակ՝ ինքնիշխան պետություն:

Նրանց առաջարկած դիսկուրսը ի սկզբանե ապակառուցողական է, հիմնված հարձակվողական պահվածքի վրա ու ուղղված տեղական լսարանին, որին ուզում են համոզել, որ Ռուսաստանին «դավաճանելը» ոչ միայն անբարոյական է, այլև վտանգավոր:

Սա միջին ռուսաստանցուն հասցեագրված ուղերձ է, որը Ռուսաստանի պետական ապարատն ու իշխանամերձ մեդիան արդեն տարիներ շարունակ հաղորդում են գրեթե բոլոր հեռուստաալիքներով: Այդ ուղերձի հիմքը ուժեղ լինելն է (արդարացի զայրացած ամուսնու կերպարը հենց այդ շարքից է):

Այս դիսկուրսում կարևորը ոչ թե արդարացի կամ ճիշտ լինելն է, այլ պատժելու գործառույթը: Եվ պատժելու հաճույքը:

Հայաստանն այս դեպքում ընդամենը հերթական թեմա է (մինչ այդ Վրաստանն էր, մինչ այսօր էլ Ուկրաինան է, գրեթե միշտ Եվրոպան է):

Ռուսաստանը ցույց է տալիս իր բնակիչներին, որ պատրաստ է պատժել (միգուցե Հայաստանի դեպքում չի պատժի, բայց միևնույն է պատրաստ է պատժելու), և միջին վիճակագրական ռուսաստանցին դրանով իրեն շոյված է զգում: Սա էլ է հայելային ընկալման էֆեկտ, որի հիմքը այն համոզմունքն է, որ եթե պատժում ես, ուրեմն արժանի ես հարգանքի:

Ռուսաստանյան պրոպագանդան պատժում է ծաղրով:

Եվ եթե մեդիա ազդակներում ծաղրի չափաբաժինը լինում է շատ մեծ (կին-Հայաստանի դեպքում ողջ ուղերձը կառուցված է ծաղրի վրա), դրան դիմակայելու ու ներքին հարմոնիան պահպանելու միակ միջոցը ծաղրից վեր լինելն է:

Պրոպագանդիստական ծաղրի բնույթը իմաստների գլխիվայր շրջելը չէ, ինչպես դասական կարնավալային մոդելներում է, երբ տեղերով փոխում ես մակարդակները, որպեսզի թարմացնես ու զրոյացնես իմաստային կշիռը:

Պրոպագանդիստական ծաղրը միայն ու միայն ուզում է վիրավորել, ստորացնել, նսեմացնել և դրանով՝ պատժել: Սա քայքայիչ ու դեպի ծուղակը տանող հնարք է:

Միջին վիճակագրական հայաստանցիները, տեսնելով, որ ծաղրի են ենթարկվում ամենազանգվածային ռուսաստանյան մեդիա հարթարկներից, ստացան հնարավորություն՝ սեփական դիսկուրսը տեղափոխել ավելի բարձր մակարդակ:

Օրինակ, քիչ դիտել հեռուստացույց, մանավանդ երբ այն արտացոլում է պետական դիրքորոշումը:

Զանգվածային ծաղրը թուլության ու քայքայման ազդակ է: Անգամ, երբ այդ ծաղրը օգտագործում է ոչ թե հարևան, այլ սեփական պետության մեդիան:

Նունե Հախվերդյան

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել media.am-ի տեսակետների հետ: